Thước tầm nhà gỗ

Loại tre sử dụng làm cây thước tầm là cây trưởng thành, thân thẳng, đốt tre đều. Có đường kính khoảng 5-6cm và có chiều dài hơn chiều cao của cột. Khi sử dụng làm thước tầm tre sẽ được chẻ ra làm đôi. Phần dùng làm thước sẽ được ngâm nước trong một khoảng thời gian dài. Điều này giúp cho thước có độ bền chắc, dẻo dai và không bị nứt vỡ.

2. Ý nghĩa của cây thước tầm đối với nhà gỗ cổ truyền

Như ta đã nói ở phía trên, thước tầm là một vật không thể tách rời nhà gỗ cổ truyền. Từ những công trình nhà gỗ 3 gian hay những mẫu nhà cổ truyền khác, tất cả các kích thước của công trình sẽ dựa theo thước tầm. Cây thước tầm không chỉ mang ý nghĩa ghi chép, đánh dấu lại kích thước của ngôi nhà. Mà nó còn là tư liệu giúp ích trong việc cải tạo, tu bổ nhà gỗ của các thế hệ sau con cháu sau này diễn ra thuận lợi.

Bên cạnh đó, cây thước tầm là minh chứng thể hiện những giá trị cốt lõi và xưa cũ. Đây là những nét đẹp tinh hoa mà cha ông để lại. Chúng ta cần gìn giữ và bảo vệ nó. Cho dù trên thị trường hiện nay đã xuất hiện nhiều sự thay thế khác.

3. Những đặc điểm riêng biệt của cây thước tầm

Ngoài những ý nghĩa mà nó mang lại, thước tầm có những đặc điểm riêng biệt độc đáo. Nhờ đó mà thước tầm được sử dụng xuyên suốt từ thời xa xưa của cha ông truyền lại cho đến ngày nay.

Cấu tạo

Trên cây thước tầm có thể tạm chia làm hai phần: phần tuyệt đối và phần tương đối ( phần cứng và phần mềm). Chứa những mã quy ước kích thước nhất định, đồng thời cũng tạo nên sự ràng buộc chặt chẽ giữa chủ nhà và thợ cũng như giữa thợ cả và thợ phụ.

Phần tuyệt đối

Phần này bắt buộc người thợ cả và thợ phụ đều phải tuân thủ. Dấu mã trên mặt lưng thước sẽ ghi các thông số về độ rộng lòng nhà gỗ, bao gồm:

• Trung câu (giữa câu): ký hiệu điểm giữa của lòng nhà
• Khoán câu: khoảng cách tim 2 cột cái
• Khoán nách: khoảng cách từ tim cột cái đến tim cột quân
• Khoán hiên: khoảng cách từ tim cột quân đến tim cột hiên

Dấu mã trên mặt bụng thước thì ghi các thông số về độ cao của nhà gỗ:

• Giọt nước (mày tàu): khoảng cách từ mép dưới mái hiên xuống mặt nền.
• Dạ hoành cột hiên: khoảng cách từ điểm dưới hoành ở cột hiên xuống mặt nền.
• Dạ nách: khoảng cách từ bụng dưới xà nách, xà nối cột hiên với cột quân xuống mặt nền.
• Dạ hoành cột quân: khoảng cách từ bụng của hoành ở đầu cột quân xuống mặt nền.
• Dạ hoành cột cái: khoảng cách từ bụng của hoành ở đầu cột cái xuống mặt nền.
• Dạ câu: là khoảng cách từ mặt bụng câu đầu xuống mặt nền.
• Dạ nóc: là khoảng cách từ mặt bụng thượng lương xuống mặt nền.

Ngoài các dẫu mã cơ bản trên, còn có thêm một vài mã khác. Tuy nhiên, những mã này không thể hiện kích thước mà là để phân biệt các phần trong vì. Một cây thước tầm được ghi đầy đủ kích thước thì được coi là “thước đủ”. Nếu thiếu một vài thông số thì được gọi là “thước tắt”.

Phần tương đối

Không giống như phần tuyệt đối, phần tương đối giữa các thợ thường thiên biến vạn hóa. Tuy nhiên vẫn theo những quy luật cơ bản như: Thêm bớt chỉ tiết trong một số quy ước, đơn giản hay bay bướm theo cảm quan và tay nghề, … Tăng giảm số lượng các đơn vị mã trên thước tầm.

Ký hiệu trên cây thước tầm nhà gỗ cổ truyền

Trong lòng máng tre sẽ ghi những ký hiệu cho phép xác định những khoảng đứng, khoảng ngang và khoảng chảy của những ngôi nhà gỗ 3 gian hay nhà gỗ 5 gian. Từ đó ấn định được kích thước của các bộ phận như chiều cao cột cái, cột con và cột hiên. Bên cạnh đó thì cây thước sào còn được gia chủ ghi tên và ký lên đó.