Có thể nói nhà gỗ cổ truyền có thể nói là một dấu ấn lịch sử Việt. Chúng có lịch sử phát triển trải dài qua nhiều giai đoạn, gắn liền với sự hình thành và phát triển ở nước ta. Ngày nay với sự kết hợp giữa nét cổ điển và hiện đại, những ngôi nhà gỗ trở nên độc đáo, tiện nghi và ấm cúng. Hôm nay cùng tôi khám phá lịch sử nhà gỗ qua bài chia sẻ dưới đây.
Kiến thức nhà gỗ: Ưu và nhược điểm của nhà gỗ lục giác
Đôi nét về lịch sử nhà gỗ cổ truyền
Nhà gỗ truyền thống là một loại kiến trúc dân gian được xây dựng từ gỗ tự nhiên. Xuất hiện rộng rãi tại các vùng quê Việt Nam từ thế kỷ trước đến nay.
Nhà gỗ cổ truyền ngày nay đã được thiết kế để phù hợp với cuộc sống hiện đại hơn. Tuy nhiên trong chúng vẩn chứa đựng nét đặc sắc của nền văn hóa cổ xưa. Mỗi chi tiết trong căn nhà thường được chạm khắc thủ công các hoa văn tinh xảo; có thể là bộ tứ linh như Long, Ly, Quy, Phượng hay là bộ tứ quý như Tùng, Cúc, Trúc, Mai…. Chúng phản ánh đời sống thường nhật và văn hóa tinh thần của con người qua từng giai đoạn phát triển của lịch sử.
Lịch sử hình thành và phát triển nhà gỗ
Có thể chia thành những thời kỳ sau:
Giai đoạn sơ khai
Xuất hiện từ thời tiền sử, gắn liền với nền văn hóa Đông Sơn. Nhà gỗ có kết cấu đơn giản, chủ yếu bằng gỗ tre, mái tranh. Phục vụ nhu cầu sinh hoạt cơ bản của con người.
Giai đoạn phát triển
Từ thế kỷ 10, nhà nước phong kiến của nước ta được thành lập, nhà gỗ trở thành biểu tượng cho sự quyền quý, sang trọng. Kỹ thuật thi công nhà gỗ được cải tiến, sử dụng các loại gỗ quý hiếm như gỗ lim, sến, táu,… Đồng thời các mẫu nhà sàn, nhà gỗ 5 gian, 3 gian,.. dần xuất hiện.
Giai đoạn Thế Kỷ 18 – 19
Bắt đầu từ giai đoạn này điêu khắc, chạm khắc thủ công xuất hiện và trở nên phổ biến. Những đường nét tinh xảo, thể hiện sự uy nghi, lộng lẫy. Từ đây kiến trúc nhà gỗ đạt đến đỉnh cao có thể kể đến như Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu Quốc Tử Giám, đình làng,…
Giai đoạn hiện nay
Sự xuất hiện của những các vật liệu đá, xi măng cốt thép tưởng dường như thay thế vị trí của nhà gỗ trong 1 thời gian dài. Tuy nhiên trong thời gian gần dây nhà gỗ đang dần chuyển mình. Mặc dù nhà gỗ cổ truyền đã có nhiều cải tiến nhưng vẫn lưu giữ nhiều nét cổ kính. Ngoài ra, phân sân của nhà gỗ cũng đã được chăm chút hơn rất nhiều khi có thêm cá tiểu cảnh như nhà bát giác gỗ, nhà lục giác, hồ cá, hòn non bộ,… Nhằm tăng thêm giá trị của căn nhà và thể hiện phong cách, vị thế của gia chủ.
Đặc điểm cấu trúc nhà gỗ cổ truyền
Nhà gỗ cổ truyền thường được phân loại theo số lượng gian, chái. Phổ biến nhất là các mẫu nhà gỗ 3 gian, nhà gỗ 5 gian hay nhà gỗ 2 tầng có cấu trúc 3 hay 5 gian,… Vì chúng phù hợp với điều kiện và nhu cầu sử dụng của người Việt ta. Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và nhu cầu tiêu dùng mà gia đình đưa ra sự lựa chọn. Mẫu nhà gỗ nhìn chung sẽ có những đặc điểm cấu tạo sau:
Khung nhà
Khung nhà chia thành các gian bao gồm các chi tiết:
- Cột: Cột cái (chính), cột quân (phụ), cột hiên.
- Xà: Xà lòng, xà nách, xà thượng, xà hạ, xà tử thượng, xà tử hạ, xà ngưỡng, xà hiên.
- Kẻ: Kẻ ngồi, kẻ hiên.
- Câu đầu: Dầm ngang trên cùng, gác lên cột cái.
- Con rường: Dầm gỗ hộp đỡ hoành mái.
- Con lợn: Rường trên cùng, đỡ xà nóc.
- Rường cụt: Nằm ở vì nách, đỡ hoành mái.
Hệ mái
- Hoành: Dầm chính đỡ mái, nằm ngang theo chiều dài nhà.
- Rui mè nhà gỗ: chúng là những thanh xà gỗ có độ cứng và bền cao. Trong đó, rui có chiều dài theo mái trước và mái sau. Còn mè là các thanh gỗ được đặt song với với các thanh hoành, đè lên các rui.
- Gạch màn: Loại gạch lá nem, đỡ ngói, chống thấm, chống nóng.
- Ngói: Ngói mũi hài (ngói ta, ngói vẩy rồng), chống thấm, chống nóng.
Nguyên tắc khi thiết kế nhà gỗ cổ truyền
Kiến trúc nhà gỗ cổ truyền mang nặng tư tưởng về lối kiến trúc cổ xưa; nên đòi hỏi kiến trúc sư phải am hiểu về lối kiến trúc này. Đặc biệt phải chú trọng tuân thủ những nguyên tắc sau:
Lựa chọn gỗ
Người xưa quan niệm rằng, những cây gỗ bị cưa cụt ngọn hoặc bị sét sẽ mang đến điềm gở. Vì vậy, khi lựa chọn gỗ không chỉ chú trọng về chất lượng mà cần lưu ý chọn những cây gỗ một thân thẳng. Khi dựng gỗ phải dựng theo hướng từ gốc đến ngọn, nếu không sẽ là đảo ngược tự nhiên, không tốt.
Phong thủy
Dù là nhà gỗ 3 gian hay 5 gian hay nhà gỗ hiện đại việc nghiên cứu kĩ phong thủy của miếng đất là điều rất được xem trọng. Nhằm tránh cửa nhà quay ra những hướng xấu, ảnh hưởng không tốt đến người trong nhà.
Khu vực thờ cúng
khu vực thờ cúng thường nên được đặt ở chính giữa nhà. Vì đây là nơi trang trọng nhất trong nhà gỗ. Ngoài ra đây là không gian tâm linh linh thiêng mà không một gia chủ nào muốn đắc tội.
Như chúng ta thấy, ngôi nhà chính là thể hiện rõ nét nhất về đặc trưng văn hóa cho mỗi đất nước hay vùng miền. Căn nhà gỗ cổ truyền chính là nét đặc trưng cho nền văn hóa cổ xưa, chất chứa tinh hoa của dân tộc Việt Nam ta. Hi vọng qua bài viết chia sẻ về lịch sử nhà gỗ này, bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức hữu ích và góp phần bảo vệ truyền thống tươi đẹp của dân tộc ta.
